باسمه تعالی
باسمه تعالی
فقه اهل بیت ع 1.
مکاسب بخش اول.
کتاب المکاسب
للشیخ الاعظم استاذ الفقهاء و المجتهدین الشیخ مرتضی الانصاری (قدس سره)
متن درس
«الحمدلله رب العالمین و الصلاة و السلام علی محمد و آله الطاهرین و لعنه الله علی اعدائهم اجمعین الی یوم الدین
فی المکاسب
و ینبغی -اولا – التیمن بذکر بعض الاخبار الواردة علی سبیل الضابطه للمکاسب.
شرح:
(با استفاده از شرح العلامه الفقیه المحقق السید محمد کاظم الطباطبایی یزدی و شرح آیت اللله شیخ محمد مسعود عباسی زنجانی و تعلیقات آیت الله پایانی و تعلیقات شخصی سلطان علی نایبی)
به نام خداوند بخشنده مهربان.
حمد از آن پروردگار عالمیان است و درود و سلام بر محمد و خاندان پاکش، ونفرین بر همه دشمنانش باد تا روز رستاخیز.
بحث در انواع مکاسب است
و شایسته است که در آغاز با بیان برخی اخبار که به عنوان ملاک کلی مکاسب، ازجهت حلیت و حرمت واقع شده تبرک جوییم.
«مکاسب» جمع «مکسب» است و مَکسب مصدر میمی است که یا 1- به معنای کسب و اکتساب (کاسبی کردن، از راه کسب امرار معاش کردن) ،(نوع شغل) است و یا به معنی «ما یکتسب به »( آلات کسب ،آن چه با آن کسب متحقق می شود، که در این صورت شامل وثمن و مثمن هر دو است.
بنای کتاب مکاسب برای بیان احکام کسب از جهت حلیت و حرمت خواهد بود و بنابر معنی دوم ما یکتسب به پول و و کالا.
و نیز به اعتبار معنای اول،مکاسب (کاسبی ها) به احکام پنجگانه تقسیم می شود (کاسبی هایی که حرام است ،مکروه است و ...) و به اعتبار معنای دوم،مکاسب به «حرام و مکروه و مباح » تقسیم می شود چنانکه شهید در لمعه گفته است و برخی از حاشیه نویسان در معنای مکاسب توقف کرده و اظهار نظری ننموده اند.
انسان قرآنی
سلطان علی نایبی
اولین نکته درباره خلقت انسان این است :زمانی که خداوند متعال انسان را آفرید واو را جانشین خویش معرفی کرد، ملائکه و فرشتگان اعتراض نمودند که این موجود، زمین را آکنده از ظلم و فساد می کند در حالی که ما تسبیح گوی تو هستیم:
وَ إِذْ قالَ رَبُّکَ لِلْمَلائِکَةِ إِنِّی جاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلیفَةً قالُوا أَ تَجْعَلُ فیها مَنْ یُفْسِدُ فیها وَ یَسْفِکُ الدِّماءَ وَ نَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِکَ وَ نُقَدِّسُ لَکَ (بقره 30)
اما خداوند متعال «علم الاسماء» را به آدم آموخت ، و بدین سان او را از سایر موجودات برتری بخشید و این بدان علت بود که آدم ع تحمل درک این موهبت را داشت.
دوم این که حضرت احدیت ،درباره خلقت هیچ یک از موجودات نفرمود: «فتبارک الله احسن الخالقین» اما بعد از خلقت انسان می فرماید: «فتبارک الله احسن الخالقین»(مومنون14).
این سخن حضرت حق نشان از مقام والای انسان در بین تمام مخلوقات دارد.
و اینک انسان است
با وظیفه بسیار گران
و تعهدی سنگین
نسبت به همه هستی
او عصاره خلقت و اشرف مخلوقات است بدین شرط که علاوه بر حقوق خویش،نسبت به تکالیف و وظایف خویش معرفت تام داشته باشد و در صدد انجام آن ها باشد.
تا زمینی آباد
آسمانی نورانی
و دنیایی شاد
داشته باشیم.
به امید آن روز.
سلطان علی نایبی:
از موضوعات بسیار مهمی که می بایست پیرامون آن بسیار سخن گفت « اخلاق در قرآن کریم» است.نیاز مبرم امروز و فرادیمان اخلاق است.
این آیه 8 سوره انسان اشاره به «اخلاق اقتصادی» دارد.کسانی هستند که با وجود نیاز به یک مورد آن را به دیگری نثار می کنند.
آیا در جامعه سکولار شده و منفعت طلب امروزین مردم لقمه نان خویش را به مستمند می دهند؟
کجاست آن محبت اسلامی
کجاست آن اخوت
آن برادری
آن برابری؟
کسی نزد امام باقر(ع) آمد و گفت: چرا قیام نمیکنید؟ شما یاران زیادی دارید که آمادهاند پای رکاب شما قیام کنند. حضرت فرمود: آیا شما از اموال همدیگر بدون اجازۀ هم استفاده میکنید؟ یعنی در زمینۀ مالی با هم «ندار» نیستید و مرز مالکیت فردی بین شما برداشته نشده است؟ گفت نه!حضرت فرمود: مهدیِ ما زمانی قیام خواهد کرد که یارانش اینگونه هستند. شما که ظرفیت تعامل با همدیگر در این سطح را ندارید، انتظار نداشته باشید که من قیام کنم. متن روایت :قِیلَ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع: إِنَّ أَصْحَابَنَا بِالْکُوفَةِ لَجَمَاعَةٌ کَثِیرَةٌ فَلَوْ أَمَرْتَهُمْ لَأَطَاعُوکَ وَ اتَّبَعُوکَ قَالَ: یَجِیءُ أَحَدُکُمْ إِلَى کِیسِ أَخِیهِ فَیَأْخُذُ مِنْهُ حَاجَتَهُ؟ فَقَالَ: لَا. فَقَالَ: هُمْ بِدِمَائِهِمْ أَبْخَلُ. ثُمَّ قَالَ: ... إِذَا قَامَ الْقَائِمُ جَاءَتِ الْمُزَامَلَةُ وَ أَتَى الرَّجُلُ إِلَى کِیسِ أَخِیهِ فَیَأْخُذُ حَاجَتَهُ فَلَا یَمْنَعُهُ؛ اختصاص شیخ مفید/ص24) (عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ الباقِر ع، قَالَ یَوماً لأصْحابِهِ: أیُدخِلُ أحَدَکُمْ یَدَهُ فی کُمِّ صاحِبِهِ فَیَأخُذَ حَاجَتَهُ مِنَ الدَّنانیرِ؟ قالوا: لا. قال: فَلَستُم إذاً بِإخوانٍ.
آری این سنت حسنه اسلامی و «اخلاق قرآنی » است.
جامعه ای که فرد فرد آن فقط به فکر شکم خویش است و از احوال همسایه خویش خبر ندارد هرگز یک جامعه قرآنی نیست.
بسم الله الرحمن الرحیم
مهمترین وظیفه ما مسلمانان این است که به امانت رسول اعظم ص عمل کنیم،و آن تمسک به کلام الله مجید و اهل بیت عصمت و طهارت ع است.
جامعه تهی شده از معنویت معاصر به شدت به این مهم نیازمند است.